Jak wygląda świąteczny czas w Hiszpanii?

W sercu zimy, kiedy w powietrzu unosi się zapach cynamonu i pomarańczy, a na ulicach miast migoczą miliony światełek, Hiszpania tętni życiem, pełna radości, miłości i rodzinnych tradycji. Boże Narodzenie to nie tylko czas dawania prezentów, ale także darowania sobie nawzajem obecności, ciepła i serdeczności. W tym kraju, gdzie życie toczy się w rytmie flamenco, a słońce zachodzi nad bezkresnym morzem, święta mają wyjątkowy smak – smak domowych potraw, które łączą pokolenia, smak chwil spędzonych przy stole, kiedy śmiech dzieci miesza się z opowieściami dziadków. To czas, w którym każda rodzina ma swoje własne, niepowtarzalne tradycje, ale w którym serca wszystkich łączą się w jednej, wspólnej melodii – melodii miłości, jedności i radości.

W tym artykule zapraszam Cię do odkrywania magii Bożego Narodzenia w Hiszpanii, gdzie świąteczny czas to nie tylko chwile spędzone przy choince, ale prawdziwa podróż przez różnorodność tradycji, które sprawiają, że te święta stają się niepowtarzalnym doświadczeniem. Przygotuj się na ciepło, na radość, na śmiech i na chwile, które pozostają w sercu na zawsze.

Wyobraź sobie, że pierwsze oznaki świątecznej magii pojawiają się już w pierwszą niedzielę Adwentu. To wtedy Hiszpania budzi się do świątecznego tańca, a całe krajobrazy zaczynają się mienić w blasku światełek, kolorowych ozdób i dźwiękach kolęd. W tym kraju, gdzie każdy dzień ma swój rytm, a każda pora roku swoje wyjątkowe tradycje, Boże Narodzenie staje się czymś znacznie więcej niż tylko kilkoma dniami świąt. To czas, który trwa aż do połowy stycznia, pełen uśmiechów, śpiewów, cudownych zapachów i niezliczonych chwil spędzonych z rodziną.

Świąteczny okres w Hiszpanii to prawdziwa podróż przez radość i celebrację, która zaczyna się spokojnie, ale szybko zamienia się w prawdziwą ucztę dla zmysłów. Wspólne przygotowywanie potraw, a potem – Nochebuena (Wigilia Bożego Narodzenia) i Nochevieja (Sylwester) – to momenty, w których każda rodzina staje się jedną, wielką, rozświetloną gwiazdą.

To jak bajka, która nigdy się nie kończy: pierwsze dni Adwentu, kiedy w miastach i miasteczkach zaczynają pojawiać się szopki bożonarodzeniowe (tzw. Belenes), które rozbudzają wyobraźnię i wprowadzają w nastrój radosnej oczekiwania, a potem – te magiczne, pełne uroku wieczory, kiedy każdy zakątek Hiszpanii przemienia się w scenę z najpiękniejszej bożonarodzeniowej opowieści.

Święta w Hiszpanii to czas, który nie zna granic – między Bożym Narodzeniem a Sylwestrem, w tym okresie świątecznym, radość płynie szerokimi strumieniami. To nie tylko chwile pełne jedzenia, śpiewu i tańca, ale i celebracja rodziny – tego, co w życiu najważniejsze. Niezależnie od tego, czy spędzasz ten czas w ciepłej Andaluzji, czy w chłodniejszych regionach północy, jedno jest pewne: w Hiszpanii, święta to po prostu czarująca opowieść, którą tworzy się wspólnie, w miłości, radości i dzieleniu się każdą chwilą.

Zatem wsiadaj na „wóz pełen magii” i ruszajmy w tę podróż przez hiszpańskie Boże Narodzenie, które trwa przez całą zimę, od Adwentu po połowę stycznia. Czas, w którym nie ma miejsca na nudę, a każda chwila jest pełna miłości i rodzinnej radości!

Adwent (La Navidad) – początek grudnia

Hiszpanie zaczynają przygotowania do świąt w pierwszą niedzielę Adwentu, która przypada na początek grudnia. Choć Adwent w Hiszpanii nie jest obchodzony tak intensywnie jak w innych krajach katolickich, w miastach pojawiają się już wtedy dekoracje, a sklepy zaczynają oferować świąteczne produkty i ozdoby. 1 grudnia to także czas, kiedy zaczynają się bożonarodzeniowe jarmarki (np. Feria de Santa Lucía w Barcelonie).

Dzień Niepodległości – 6 grudnia – dzień wolny

W Hiszpanii 6 grudnia obchodzone jest Święto Konstytucji (Día de la Constitución), które przypada na początku grudnia. Choć to święto państwowe, to dla wielu Hiszpanów jest to również moment, w którym zaczynają na dobre odczuwać atmosferę świąt. W tym czasie już zaczynają się pojawiać na ulicach i placach pierwsze świąteczne dekoracje, szczególnie w większych miastach jak Madryt czy Barcelona. Wówczas tradycyjnie włącza się także świąteczne oświetlenie.

La Inmaculada Concepción – 8 grudnia

8 grudnia, czyli święto Niepokalanego Poczęcia (La Inmaculada Concepción), to kolejna ważna data w hiszpańskim kalendarzu świątecznym. Jest to dzień, który w Hiszpanii uznawany jest za początek pełnego okresu świątecznego. Choć nie jest to święto tak hucznie obchodzone jak Boże Narodzenie, to w tym dniu w wielu miastach odbywają się procesje religijne, a jednocześnie dekoracje bożonarodzeniowe stają się jeszcze bardziej widoczne. W niektórych regionach 8 grudnia jest też dniem, w którym rodzinne przygotowania do Bożego Narodzenia wchodzą w decydującą fazę.

Jarmarki bożonarodzeniowe

W Hiszpanii tradycyjnie w pierwszej połowie grudnia zaczynają się organizować bożonarodzeniowe jarmarki. Są one szczególnie popularne w takich miastach jak Madryt, Barcelona, Sewilla, Walencja czy Salamanka. W tych miejscach można znaleźć rękodzieło, ozdoby świąteczne, figurki do szopki (belenes), a także liczne przysmaki, jak np. turrón, polvorones (ciasteczka migdałowe) i mantecados. Jest popularne szczególnie w Andaluzji, ale także w innych częściach Hiszpanii.

El Gordo – Świąteczna Loteria (22 grudnia)

El Gordo to najstarsza i największa loteria w Hiszpanii, która odbywa się 22 grudnia każdego roku. Jest to jedna z najważniejszych tradycji bożonarodzeniowych w Hiszpanii, a sama loteria ma niezwykle długą historię, sięgającą 1812 roku, kiedy została ustanowiona pierwsza konstytucja Hiszpanii. Wydarzenie to jest transmitowane na żywo w telewizji i radio, a miliony Hiszpanów biorą w nim udział, mając nadzieję na wygranie jednej z największych nagród w kraju.

Jest to również jeden z największych i najbardziej lukratywnych konkursów loteryjnych na świecie.

Historia El Gordo

Historia Lotería de Navidad sięga 1812 roku, kiedy to po raz pierwszy zorganizowano loterię jako sposób na zebranie funduszy na potrzeby państwa. Pomimo trudności politycznych i ekonomicznych, loteria zyskała popularność, stając się coroczną tradycją. W 1812 roku losowanie odbyło się w Kadyksie, a od tamtej pory stało się ono jednym z najbardziej wyczekiwanych wydarzeń w Hiszpanii.

Zasady Lotería de Navidad, bilety i cena
Lotería de Navidad jest dostępna w postaci biletów (ang. billetes), z których każdy ma numer składający się z 5 cyfr (np. 12345). Bilety te są bardzo drogie – kosztują 200 euro za pełny kupon. Niemniej jednak, sprzedaż biletów odbywa się na mniejszą skalę, czyli na części biletów (tzw. décimos), które stanowią 1/10 pełnego biletu. Cena jednego décimo to 20 euro, co sprawia, że wiele osób decyduje się na zakup właśnie części losu.

Liczba biletów
Każdy numer loterii jest sprzedawany tylko raz, a ogólna liczba dostępnych numerów to 100 000. Oznacza to, że liczba losów (czyli biletów) dostępnych do sprzedaży wynosi również 100 000, co czyni loterię ogromną w skali kraju.

Nagrody
Pula nagród w Lotería de Navidad jest ogromna. Największa nagroda – El Gordo (co oznacza dosłownie „gruby”) – to główna nagroda, która w 2023 roku wyniosła 4 miliony euro za pełny bilet (czyli 400 000 euro za jedno décimo). Oprócz El Gordo, istnieją liczne inne nagrody, takie jak:

Druga nagroda – 1 milion euro za pełny bilet (100 000 euro za décimo).
Trzecia nagroda – 500 000 euro za pełny bilet (50 000 euro za décimo).
Czwarta nagroda – 200 000 euro za pełny bilet (20 000 euro za décimo).
Piąta nagroda – 60 000 euro za pełny bilet (6 000 euro za décimo).

Ponadto, w loterii przewidziane są dziesiątki tysięcy mniejszych nagród, co sprawia, że szansa na wygraną jest znacznie wyższa niż w innych loteriach. Często mówi się, że Lotería de Navidad to „loteria, w której każdy coś wygrywa”, chociaż są to zazwyczaj mniejsze sumy (np. 1000 euro czy 2000 euro).

Podział nagród
Nagrody są dzielone między posiadaczy tych samych numerów, co oznacza, że jedna nagroda może trafić do wielu osób, które mają ten sam numer biletów. To jest jeden z powodów, dla których Lotería de Navidad jest tak popularna – jeśli wygrywa dany numer, wygrana może trafić do tysięcy ludzi. Na przykład, jeśli dany numer wylosuje El Gordo, wszyscy, którzy posiadają bilety z tym numerem, otrzymają główną nagrodę.

Losowanie – jak to przebiega?
Losowanie Lotería de Navidad odbywa się 22 grudnia w gmachu Teatro Real w Madrycie i jest transmitowane na żywo w telewizji i radiu. Proces losowania jest niezwykle uroczysty i emocjonujący.

Ceremonia losowania:

Dzieci ze Szkoły San Ildefonso w Madrycie są odpowiedzialne za ogłoszenie wyników losowania. To dzieci (zwykle w wieku 8-10 lat) śpiewają numery zwycięskich biletów w formie melodyjnej, co jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów tego wydarzenia. Dzieci ogłaszają numery, a cała ceremonia ma niemal religijny charakter.
Losowanie jest przeprowadzane na maszynach loteryjnych z kulami, podobnie jak w innych loteriach. Na przemian losowane są numery, a następnie ogłaszane są wygrane.

Cała ceremonia trwa kilka godzin, ponieważ losowane są tysiące różnych nagród. Jest to wyjątkowy moment w hiszpańskim kalendarzu, a ludzie gromadzą się przy telewizorach i radiach, aby śledzić wyniki.

Znaczenie społeczne i kulturowe El Gordo

Lotería de Navidad to nie tylko zwykła gra losowa – to zjawisko kulturowe o ogromnym znaczeniu w Hiszpanii. W ciągu roku, Hiszpanie kupują bilety wspólnie z rodziną, przyjaciółmi czy kolegami z pracy, co sprawia, że loteria jest wydarzeniem społecznym. Często organizuje się zbiórki na wspólne kupowanie biletów, a wygrane dzielone są pomiędzy członków grupy.

Dla wielu ludzi, El Gordo to także symbol nadziei i solidarności. Wygrana może zmienić życie, ale też przynieść radość i ulżenie wielu osobom, które dzielą się szczęściem z rodziną czy przyjaciółmi. W małych miejscowościach, gdzie numery loterii rozprowadzane są wśród lokalnych sklepów czy firm, wygrana może objąć całą społeczność.

Ciekawostki

El Bombo to specjalny bęben używany podczas losowania Lotería de Navidad (znanej również jako El Gordo), czyli hiszpańskiej loterii bożonarodzeniowej. To jeden z najważniejszych elementów ceremonii, mający nie tylko funkcję praktyczną, ale również symboliczną. Bęben ten jest wielki i okrągły, zwykle wykonany z drewna. W trakcie ceremonii losowania El Gordo, losy są wyciągane z El Bombo, który jest obracany przez specjalnych pracowników loterii. Z jednej strony El Bombo zawiera kulki z numerami biletów, a z drugiej strony znajdują się mniejsze kulki z wartościami nagród, które zostaną przyznane zwycięskim numerom. Obie te grupy kul są wyciągane na przemian, a cała ceremonia odbywa się na żywo w Teatro Real w Madrycie.

Symbolika i rola El Bombo

Bombo jest nie tylko funkcjonalnym narzędziem do losowania, ale ma także symboliczne znaczenie. Jest ważnym elementem świątecznego klimatu loterii, a jego charakterystyczny dźwięk (obracania i wyciągania kul) stał się jednym z symbolem tej tradycji. El Bombo daje poczucie równości, ponieważ losowanie jest w pełni przejrzyste, a jego wynik zależy wyłącznie od przypadku.

Wigilia – 24 grudnia

24 grudnia, czyli Nochebuena (Wigilia Bożego Narodzenia), to już dzień, w którym Hiszpanie rozpoczynają główne obchody świąt. W tym dniu wieczorem odbywają się rodzinne kolacje, a na stole nie brakuje tradycyjnych dań, jak mariscos (owoce morza), turrón, indyk czy bacalao (dorsz), polvorones (ciasteczka migdałowe), mariscos (owoce morza), czy pavo (indyk).

W wielu regionach Hiszpanii, w tym w Katalonii, odbywają się także misa del gallo (pasterka), choć nie jest to tak powszechne jak w innych krajach katolickich. W wielu hiszpańskich domach występuje tradycja ustawiania belenes, czyli szopki bożonarodzeniowej. Wspaniałe szopki można podziwiać w całym kraju, ale najbardziej znana jest ta w Madrycie, w Museo de Cera (Muzeum Wosku), a także w Navidad en la Plaza Mayor w Salamance.

Día de los Santos Inocentes – Dzień Świętych Niewiniątek (28 grudnia)

Día de los Santos Inocentes (Dzień Świętych Niewiniątek) obchodzony jest 28 grudnia i przypomina wydarzenia biblijne związane z rzezią niewiniątek w Betlejem, zleconą przez króla Heroda. Choć pierwotnie był to dzień zadumy i modlitwy, współczesne obchody tego dnia przybrały zupełnie inną formę.

Tradycje związane z Día de los Santos Inocentes:

Żarty i psikusy: Podobnie jak Prima Aprilis w innych krajach, Día de los Santos Inocentes jest dniem, w którym wszyscy – od mediów po zwykłych obywateli – bawią się, robiąc żarty i psikusy. Hiszpanie często organizują niegroźne dowcipy – mogą to być fałszywe informacje, złośliwe figle lub dowcipne prezentacje w pracy.

Na przykład, w gazetach, programach telewizyjnych czy na stronach internetowych mogą pojawić się falsyfikowane wiadomości lub „sensacyjne” ogłoszenia, które mają na celu wprowadzenie w błąd odbiorcy. Z kolei wśród znajomych można spotkać się z zabawnymi sytuacjami, jak na przykład przypięcie fałszywego ogłoszenia na drzwiach biura lub szkoły, w którym informuje się o dziwacznych wydarzeniach czy zakazach.
Tradycja z „głupimi” psikusami: W Hiszpanii w tym dniu popularne są również psikusy fizyczne – na przykład, zaklejenie komuś drzwi wejściowych taśmą, ukrycie osobistych rzeczy w dziwnych miejscach czy „wymiana” przedmiotów w biurach lub domach, by wywołać zaskoczenie.
„Inocente, inocente”: Gdy ktoś zostaje „złapany” w żart, zwykle słyszy hasło „¡Inocente, inocente!”, co oznacza „Niewinny, niewinny!” w nawiązaniu do biblijnej historii.

Sylwester – Nochevieja (31 grudnia)

Po Bożym Narodzeniu, Hiszpanie szybko przechodzą do przygotowań do Nochevieja (Sylwester), czyli 31 grudnia. Ten dzień jest intensywnie obchodzony, ale w zupełnie innym charakterze niż Boże Narodzenie. Sylwester w Hiszpanii to przede wszystkim impreza i spotkania z przyjaciółmi. W miastach organizowane są liczne wielkie imprezy, koncerty i pokazy sztucznych ogni.

Rodzinne spotkania do północy

W Hiszpanii tradycyjnie wieczór sylwestrowy zaczyna się w gronie rodziny. Kolacja na Nochevieja (Sylwester) to czas, który Hiszpanie spędzają z najbliższymi. Jest to uroczysta kolacja, która w wielu rodzinach przypomina niemalże świąteczny posiłek. Podobnie jak w innych krajach, Hiszpanie przygotowują wykwintne potrawy, takie jak owoce morza, szynka iberyjska, indyk, turrón (tradycyjny nugat) czy polvorones (ciasteczka migdałowe).

W niektórych regionach Sylwester to także czas na wielką kolację, która bywa późno spożywana, np. o godzinie 22:00 lub 23:00.
W mniejszych miastach i na wsiach często widać, że wieczór jest bardziej kameralny, z większym naciskiem na rodzinne spotkania i wspólne biesiadowanie.

Zabawy i imprezy po północy

Po 00:00, czyli po wybiciu północy, Hiszpanie zwykle ruszają na imprezy sylwestrowe. Tradycyjnie Sylwester w Hiszpanii kojarzy się z zabawą, tańcami i spotkaniami towarzyskimi. Po zjedzeniu kolacji, wiele osób udaje się na wielkie imprezy i tłumne zabawy – w klubach nocnych, barach, a także na wielkich placach miast, gdzie organizowane są koncerty i pokazy sztucznych ogni.

W dużych miastach, jak Madryt, Barcelona czy Walencja, Sylwester to nie tylko domowe spotkania, ale też wielkie wydarzenia publiczne, na których zbiera się tłum ludzi. Imprezy uliczne, otwarte kluby, a także plenerowe koncerty sprawiają, że Hiszpanie spędzają ten czas w bardziej towarzyski sposób.

Tradycja „12 winogron”

Jedną z najważniejszych tradycji sylwestrowych w Hiszpanii jest zjedzenie 12 winogron w momencie, gdy zegar wybija północ. Każde winogrono symbolizuje jeden miesiąc nadchodzącego roku, a zjedzenie ich w ciągu 12 dzwonków ma przynieść szczęście i pomyślność. Często rodziny zbierają się wokół telewizora, aby oglądać ceremonię z Puerta del Sol w Madrycie, gdzie dzwony wybijać będą pełną godzinę. To czas, który Hiszpanie spędzają razem, śledząc tę tradycję i ciesząc się wspólnym momentem.

Nowy Rok – Año Nuevo (1 stycznia)

1 stycznia, czyli Nowy Rok (Año Nuevo), to dzień, który również jest obchodzony w gronie rodzinnym i przyjaciół. Jednak w przeciwieństwie do Bożego Narodzenia, Nowy Rok jest bardziej związany z zabawą i imprezami. Zwykle Hiszpanie nie spędzają dnia na tradycyjnych, obfitych posiłkach, jak ma to miejsce w Boże Narodzenie. W zamian, po szampańskiej nocy, noworoczny dzień często spędza się na odpoczynku i w gronie najbliższych.

Dzień Trzech Króli – 6 stycznia

Obchody świąt w Hiszpanii kończą się 6 stycznia na Dzień Trzech Króli (Día de Reyes). To tego dnia dzieci otrzymują prezenty, a w wielu miastach odbywają się wielkie parady z udziałem Trzech Króli (Los Reyes Magos), którzy obdarowują dzieci słodyczami. W Katalonii i Kraju Basków Dzień Trzech Króli jest szczególnie ważny i świętowany z wyjątkową pompą.

Okres świąteczny w Hiszpanii trwa jeszcze przez kilka dni po Nowym Roku, ponieważ tradycja Dnia Trzech Króli (Día de Reyes) 6 stycznia jest jednym z najważniejszych momentów świątecznych w kraju. Dzień Trzech Króli kończy sezon świąteczny i jest dniem, kiedy dzieci otrzymują prezenty od Trzech Króli (Los Reyes Magos), którzy wyruszają na swoich wielbłądach w specjalnych paradach organizowanych w wielu miastach. Jest to w Hiszpanii równie ważne wydarzenie jak Boże Narodzenie i obchodzone jest z wielką pompą.

Katalonia – „Caga Tió” i „El Caganer”

Katalonia jest jednym z regionów, który ma bardzo charakterystyczne tradycje bożonarodzeniowe. Najbardziej znaną i wyjątkową tradycją jest „Caga Tió”, zwany też „El Tió de Nadal”, czyli „Wigilia Kupa”, który jest rodzajem drewnianego klocka w kształcie pieńka, malowanego na czerwono i wyposażonego w czapeczkę, z której wystaje kawałek drewna. Caga Tió „wypuszcza prezenty” na Boże Narodzenie. Dzieci w czasie przedświątecznym „opiekają się” tym pieńkiem, „karmiąc” go różnymi słodkościami, a w noc przed Bożym Narodzeniem, przy akompaniamencie śpiewów, „biją” go kijem, aby „wydalił” prezenty.

Jedną z bardziej niezwykłych tradycji katalońskich jest także figurka El Caganer, która jest elementem szopki bożonarodzeniowej. El Caganer to postać chłopa w tradycyjnej odzieży, który jest przedstawiany w trakcie załatwiania swoich potrzeb fizjologicznych. W tym przypadku jest to figura humorystyczna, mająca symbolizować płodność, ale także podkreślać życie codzienne i naturalność w obliczu świąt.

Katalonia – „La Misa del Gallo” i „La Feria de Santa Lucía”

W Katalonii w Nochebuena, czyli w wigilijną noc, tradycyjnie odbywa się La Misa del Gallo (Msza Koguta), która jest podobna do polskiej pasterki. Jest to ważne wydarzenie religijne, a po mszy wiele rodzin udaje się na wspólną kolację.

Dodatkowo, w Barcelonie odbywa się La Feria de Santa Lucía, jarmark bożonarodzeniowy, który ma miejsce w okolicach Katedry Świętej Eulalii. Można tu kupić wszelkie wyroby świąteczne – od ozdób po ręcznie robione figury do szopki, w tym naturalnie – El Caganera.

Kraj Basków – „Olentzero”

W Kraju Basków jednym z najważniejszych symboli Bożego Narodzenia jest Olentzero. Jest to postać przypominająca Świętego Mikołaja, jednak w tradycji baskijskiej jest to postać znacznie bardziej związana z naturą i folklorem. Olentzero jest przedstawiany jako górnik lub pasterz, który w Boże Narodzenie zstępuje z gór, aby przynieść dzieciom prezenty. Zgodnie z tradycją Olentzero jest postacią, która nie przybywa na saniach, lecz raczej pieszo lub na wozie. Często towarzyszy mu orszak, a w niektórych miastach, jak na przykład w Bilbao, organizowane są specjalne parady i pochody z udziałem Olentzero.

Święta w Hiszpanii to porywająca bajka, która trwa aż do połowy stycznia, pełna ciepła, bliskości i miłości. To czas, kiedy rodzina staje się centrum świata, a każdy dzień to powód do świętowania – od pierwszej świecy w Adwencie po ostatni toast na zakończenie sylwestrowej nocy.

I choć nie ma już bożonarodzeniowych światełek na ulicach, a zapach turrónu zniknie z naszych stołów, w sercu Hiszpanii ta świąteczna magia nigdy nie gaśnie. Ona trwa w pamięci, w rozmowach przy stole, w śmiechu, który niesie się po domach, i w miłości, która łączy rodziny, nie tylko w te wyjątkowe dni, ale przez cały rok. Boże Narodzenie i Sylwester w Hiszpanii to nie tylko święta – to prawdziwa opowieść, która zaczyna się od pierwszej niedzieli Adwentu i trwa w sercach Hiszpanów przez długie, zimowe dni. I choć każdy z nas może wrócić do swojej codzienności, ta magiczna chwila zostaje z nami na zawsze.